Fordham


IHSP


Main SourcebooksAncientMedievalModern


Subsidiary SourcebooksAfricanEast AsianGlobalIndianJewishIslamicLesbian/GayScienceWomen


About IHSP Help Page IHSP Credits

Livre des sources médiévales:

13 décembre 1441 : Accord relatif à la construction des fortifications de la Couvertoirade (Aveyron).


In nomine Domini Amen. Anno Incarnationis ejusdem M° IIIIc quadragesimo primo et die tricesima mensis decembris, illustrissimo principe domino Karolo (...), noverint universi (...) quod apud villam Amiliavi, diocesis et senescallie Ruthenensis, et in retro operatorio domus venerabilis et discreti viri magistri Johannis Calmete, notarii dicte ville Amiliavi et coram eodem magistro Johanne Calmete, notario, et sapienti viro Stephano de Ulmeriis, mercatore ejusdem ville Amiliavi, ut compromissariis electis per providos viros magistrum Deodatum d'Alaus, lapicida loci Sancti Baudilii de Levesone, Ruthenensis diocesis, ex una, et Bernardum Guitbaldi, Deodatum Floyrac et Laurencium Cazalis, procuratores, actores et scindicos comunitatis hominum et habitancium loci de Cobertoyrata ejusque juridictionis et mandamenti, Vabrensis diocesis, partibus ex altera, ad decidedum, pronunciandum, diffiniendum et ordinandum de et super debatis et questionibus expressatis et contentis in instrumento compromissi super hoc scripto et in nota recepto per magistrum Andream Cabironis, notarium de Nanto, prout de dicto compromisso constat, et dicte partes superius nominale (...) ibidem fidem fecerunt per quamdam certifficatoriam in papiro scriptam, quam in presenti instrumento dicte partes ac dicti domini compromissarii inseri petierunt et requisiverunt, ideo ejus tenor sequitur et est talis :

Universis presentem certifficationem inspecturis notum fiat quod anno incarnationis Domini millesimo quadringintesimo quadragesimo primo et die quarta mensis decembris, ego Andreas Cabironis, publicus auctoritate regia et totius terre domus de Sancta Eulalia in Larzaco notarius sumpsi in notam quoddam compromissi instrumentum, in quo continetur inter cetera quod providi viri Deodatus de Lauis (sic), peyrerius et magister operis et edifficii quod fit in muro novo fortalicii loci de Copertoyrata, et Bernardus Guitbaldi, Deodatus Floyrac et Laurencius Casalis, procuratores, actores et scindici comunitatis hominum et habitancium dicti loci de Copertoyrata ejusque juridictionis et mandamenti, habentes potestatem faciendi infrascripta, sicut continetur in instrumento eorum scindicatuset actorie, in nota sumpto per me notarium supradictum de et super debatis et questionibus que sunt inter eosdem, scilicet super petitione quam facit idem peyrerius a dicta comunitate de pasturis necessariis suis animalibus quas tenet in portando manderiam e lo pertrach dicti operis, in quibus pasturis dixit intelligere esse et necessario pertinere ad suam mulam, que trahit cadrigam, fenum et avenam, et ad boves fenum et herbas alias de pratis suis singularium dicte communitatis in quibus quando et devesas depassifaciunt etiam sua animalia, et super respontione quam facit sibi super hoc dicta communitas et ipsi scindici seu actores ejusdem, nam dicunt se non teneri dare ipsis animalibus dicti magistri materiam dicti operis portantibus nisi in pascuis quas dant suis bovus et animalibus, scilicet paleis bladorum yvernencxs et marcenxs et non fenum, cum in ipso loco de Copertoyrata non recolligatur fenum nisi modicum de herbis; dicunt quod placet sibi (...) quod ipsa animalia dicti magistri depascant in eorum devesiis comunibus sicut faciunt sui boves et animalia grossa; quare dicebant et dicunt quod ad alias pasturas feni et avene prebendas ipsis animalibus dicti magistri non tenentur, potissime cum in instrumento del presfach non fuerit expressatum et omnia alia in quibus sibi tenentur sunt expresse et nominate nominata; etiam dicebant quod ipse magister non debet recipere lapides clausurarum et possessionum clausarum et ipse facit contrarium dum dirruit hospicia, clausuras ortorum et aliarum possessionum facienta penitus portare et amovere facit parietes et lapides clausurarum facientes; repplicato vero per dictum magistrum ipsius operis quod sic facere potest cum per expresse sit sibi dicta facultas in dicto instrumento del presfach accipiendi omnes lapides parietum domorum extra circuitum muri.

De hiis vero debatis et questionibus et aliis que oriri possent ex traditione hujusmodi presfach et contentorum in instrumento super eodem facto, dicte partes (...) concorditer se compromiserunt in honorabiles viros magistrum Johannem Calmete, notarium, et Stephanum de Olmeriis, mercatorem ville Amiliavi, tanquam in arbitros, arbitratores et amicabiliter compositores per easdem partes concorditer electos et sibi dederunt licenciam et auctoritatem sua debata audiendi et fine debito terminandi, dando de jure, etc.. A. Cabironis notarius.

(En présence des parties, les arbitres rendent leur ordonnance)Et nos Steve d'Olmieyras et Johan Calmetas, notari, compromissaris per la dichas partidas eligitz, vistz et regardatz et palpatz los debatz et questios en l'estrumen d'el dig compromes contenguts et las dichas partidas ho lurs procurayres (...) ho scindics en aquels et sobre aquels ausidas et ad altercatios et replicats que fazia la una a l'autra, per lo poder a nos atribuit en l'estrumen deldich compromes, ordenam, pronunciam, declaram, decidem et diffinem sus los digz debatz et questios coma si ensec :

Et primieyramen, ordenam, pronunciam, declaram, decidem et diffinem que los homes e la comunitat deldich loc de la Cobertoyrada done et pague et donar et pagar deia e sia tenguda de pagar aldit Me Dorde d'Alaus per lo fe et civada per el demandat et demandada, tant per los buous et per la mula et per autras bestias que aia tengudas lo temps passat ni tenra al temps avenir en e per la dicha et a la dicha obra la somma de quaranta motos d'aur per una ves pagados aldit Me Dorde per la dicha comunitat et homes de la Cobertoyrada en ayssi coma la dicha obra se fara. Et en lo cas que lodich Me Dorde hi tennra may buous ho may bestias que non fa de present, que la dicha comunitat sia tenguda de baylar palha et poces aldich maystre Dorde per las bestias et buous que te et tenra per la dicha obra aytant quant lur ne sera necessari, duran et fazen la dicha obra et que los digs buous e bestias que lodich Me Dorde tenra d'ayssi avan, fazen la dicha obra et per la dicha obra puesco et deio paysse en las herbatges de la dicha comunitat, coma fan los bestias propris de la dicha comunitat; et que am los digs quaranta motos d'aur et aquels sals remanens aldig Me Dorde la dicha comunitat sia quitia de fe et de civada que poyria esser tenguda per lo temps passat et per lo temps avenir per las dichas bestias et buous per la dicha obra et presfach aldig Me Dorde necessaris et necessarias.

Item ordenam et pronunciam coma desus que la dicha comunitat de la Cobertoyrada pague et deia pagar et sia tenguda de pagar nou cestias de civada et vint et dos quintals de fe, losquals lodig Me Dorde Dalaus ha malevatz ho comprats, fazen ladicha obra, de Johan o de Bernat Guitbald et de Steve Duran et de Frayre Johan Picarel deldig loc de la Cobertoyrada ho d'alcun d'elses et que deia tener quiti lodig Me Dorde et so bes, etc.

Item ordonam et pronunciam coma desus que lodig me Dorde d'Alaus dels hostals ho cazals que deffara o demolira deforas la clausura deldig mur et per far lodig mur et torres et aquels de que serian los hostals ho cazals per lodig Me Dorde demolidas aurian prats, orts, parras, camps ho ayras atocans ho contiguas am losdigs hostals o cazals, que per la clausura dels prats, orts, parras, camps ho ayras atocans am los hostals o cazals demolidors, lodig Me Dorde laysse et dega layssar la paret que hi sera de l'alt de IIIIe palms et de lonc aytant quant durarian los hostals ho cazals demolidos e deffazedors per lodig Me Dorde d'Alaus ad obs de la dicha obra e presfach.

Item, ordenam et pronunciam coma desus qu lodig Me Dorde ni sos vaylets non deffasso ni demolisco las cisternas que so deforas lo mur, se non tant solamen la cisterna de Peyre Clari, que an comensada de deffar.

Item, ordenam et coma desus pronunciam que de las fustas que so ni salhiran dels hostals ho cazals deffazedors et demolidos per lodig maystre Dorde ho sos vaylets ho logadias, que lodig Me Dorde ne puesca et deia penre so que lhi sera necessari a far et ad ops de la dicha obra et non ad autras causas, et que la resta de las dichas fustas sia et esser deia d'aquels de que so los hostals ho cazals.

Item, pronunciam et coma desus ordenam que lodig Me Dorde continue personalmen d'ayssi avan la dicha obra et en la dicha obra am sos autres logadias, vaylets et obrias tro que la dicha obra sia acabada coma se conte en l'estrumen del dig prefach ho obratge sus aysso pres et receuput per Me Andrieu Cabiro, notari de Nant, sus l'an mial quatre cens he trenta nou et lo dia segon del mes de febria.

Item, pronunciam et coma desus ordenam que lodig Me Dorde, per se ho per sos baylets, logadias ho obrias sia tengut et deia denunciar et dire an aquels de que so los hostals ho los cazals que so feoras lo mur que si devo demolir et deffar huech jours que si deffasso ho si demolisco, per so que las fustas ni la teula d'aquels hostals ho cazals no si perda ni se gaste et non si trenque et per so que aquels de que so los hostals ho cazals puesco aprofechar la fusta et la teula. Et se aquels de qui serian los hostals ho cazals non ho fazian (...) far que aladoncas et en aquel cas, passat lo terme dels digs VIII jorns, lodig Me Dorde, sos baylets ho logadias ho puesco far per lur propria auctoritat senes far deguna autra denunciatio.

Item ordenam, pronunciam et declaram coma desus que aquels et aquelas dels quals serian los hostals ho cazals deffazedors et demolidors, coma desus fay mentio, prengo et penre puesco la peyra o peyras de la volta de una porta de quascuna lur mayo ho cazal tant solamen; item may tota la peyra talhada dels pilars que seran en las dichas mayos ho cazals deffazedors e demolidors, coma desus fay mentio, se penre las volo. Et aquels que las penran sian tenguts de aver e de baylar aidig Mr Dorde sus la dicha obra aytant de autra peyra rassieyra coma montara la peyra que penran dels digs pilars.

Item, ordenam et coma desus pronunciam totas las autras causas contengudas en lo dig instrumen deldich presfach ho obratge que cascuna de las partidas sia tenguda e deia tener, servar, complir et attendre coma en aquel si conte et que cascuna de las dichas partidas lo presen pronunciat et ordenansa aio et deio incontinent emologar, ratifficar et confermar et aquel aio et deio tener, servar et complir e non contravenir ni far venir, et aysso sus la pena, sagramens et obligansas en l'estrumen deldich compromes contenguts et contengudas; et que anaquo desus d'ayssi avan sia pas et concordia entra las dichas partidas sus los debats et questios que eron entre las dichas partidas contenguts et expressats et expressadas en l'estrumen del compromes dequal desus fay mentio.

Qua siquidem pronuntiatione, ordinatione, diffinitione et aliis predictis per dictos dominos compromissarios factis et ordinatis (... les parties acceptent la sentence et s'engagent à en observer les clause).

Acta et recitata fuerunt hec (...) presentibus testibus (...) a discretis viris Bernardo de Pratis, hospite, Johanne de Puechmeja, Johanne Raynes, laboratore, habitatoribus dicte ville Amiliavi, et me Johanne Mercerii de Amiliavo, clerico, publico auctoritate regia notario, qui requisitus de premissis instrumentum in notam sumpsi, etc.

(photographie des fortifications de la Couvertoirade au début du XXe siècle)

Source: « Les murs de la Couvertoirade et de Sainte-Eulalie du Larzac », par Henri Bousquet, publié dans les Mémoires de la Société des Lettres, Sciences et Arts de l'Aveyron, tome XXVI, Rodez, 1946, document n° 1, pages 421 à 425 (Original : Archives départementales de l'Aveyron, 3E 533, registre de Jean Mercier, notaire de Millau, de l'année 1441, folios 39 à 42).


Livre des sources médiévales: [xyxy]: text sources from the now defunct Arisitum website. Contact Paul Halsall, [email protected] if any text is here improperly.

These sources are now part of the Internet Medieval Sourcebook.